Kalp ve Dolaşım Sistemimiz Nasıl Çalışır? Kardiyovasküler Sistem

Bu yazımda kalp ve dolaşım sistemimiz (kardiyovasküler sistem) konusunu ele alacağız ve sistemin işleyişi, anatomisi ve fizyolojisi üzerine bilgi sahibi olacağız.

Günde ortalama 100 bin kez atan, dinlediğimiz müziğe ve duygularımıza göre ritmi değişebilen çok önemli bir organ, ağırlığı büyüklüğü yaşa, cinsiyete ve vücut ölçüsüne göre değişebilmektedir.

Çalışma şekli itibari ile bana her zaman bir pompayı anımsatır, damarları da bu pompadan çıkan borulara benzetirim. O halde bu yapıyı detayları ile öğrenmeye başlayalım ve yapısına bir göz atalım;

Kalp, oksijeni azalmış olan kanı venler(toplar damar) aracılığıyla alıp oksijenden zengin hale gelmesi için akciğerlere gönderen ve daha sonra tüm vücudumuza taşınması için arterlere (atardamarlara) pompalayan bir pompa olarak tanımlanabilir.

Kalp, göğüs boşluğunda, iki akciğer arasında yer alan ve MEDİASTİNUM adı verilen boşluğa yerleşmiştir.

Her iki yanında akciğerler, önünde göğüs kemiği(sternum), arkasında ise omurga kemikleri yer almaktadır.

Tepe noktası (apeks) aşağı , tabanı (base) yukarı bakan koni şeklinde bir organdır. Üstte iki tane atriyum (kulakçık), altta iki ventrikül (karıncık) bulunmaktadır. Kalbe gelen kan atriyumlardan giriş yapmaktadır ve sonrasında bunları dolduran kan alttaki ventriküllere pompalanmaktadır. Ventriküllerimiz ise pompaya benzettiğimiz bu yapının ana parçalarıdır, kanı tekrar vücuda ve akciğerlere pompalar. Bu şekilde kanımız vücudumuzda dolaştırılmış olur. Kalbimiz sürekli çalışırken, kanımız da damar sistemi içinde sürekli dolaşır.

[divider]

PULMOER DOLAŞIM (Küçük Kan Dolaşımı): Kalbin sağ bölümü oksijen miktarı az, karbondioksit miktarı fazla kanı akciğerlere gönderir. Akciğerlere giden kan oksijen miktarı normale döndükten sonra kalbin sol bölümüne gelir.

SİSTEMİK DOLAŞIM (Büyük Kan Dolaşımı): Kalbe dönen oksijenli kan ise sol atriumdan sol ventriküle oradan da aortun yardımıyla bütün vücuda pompalanır. Dokularda enerji üretimi için oksijen kullanılırken karbondioksit üretilir. Karbondioksit miktarı yüksek olan kan venöz dönüşle vena kava (en büyük toplar damar) yardımıyla sağ atriuma döner ve böylece sistemik dolaşım gerçekleşmiş olur.

KORONER DOLAŞIM: Kalbin kas tabakası olan miyokardiyumun ihtiyacı olan kan aorttan çıkıp kalbi çevreleyen atardamarlar yoluyla gerekli oksijen elde ederek kalbi besledikten sonra O2 miktarı azalmış kanın venlerle (vena kava) yoluyla sağ atriuma boşaltılır. Kalp kasının beslemesi için oluşan bu dolaşım koroner dolaşım olarak adlandırılır.

Kalp de tıpkı diğer organlarda olduğu gibi hücrelerden oluşur ve oksijenlenmesi yani
beslenmesi gerekir. Her ne kadar kalbin dört odacıklı kanla dolu olsa da kalp, kendi
içindeki kanla değil aort damarından ayrılan sağ ve sol kalp atardamarlarından beslenir.

[divider]

Kalbi dıştan içe doğru perikardium, myokardium ve endokardiyum tabakası olarak üç tabakada inceleyebiliriz.

Perikardium; kalp ile kalpten çıkan ve kalbe giren büyük kan damarlarının uçlarının bulunduğu en dış zar tabakadır.

Myokardiyum; kalbin kas tabakasıdır, istemsiz çalışır ve hayli dayanıklıdır dakikada 72 kez kasıldığı düşünülürse ortalama bir yetişkinde günde 100.000 den fazla kasılır. Binlerce lifin bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur. İskelet kasları gibi çizgili kaslardır ancak iskelet kaslarından farkı uyarıma gerek olmadan sürekli kasılmasıdır.

Endokardiyum; kalbin iç boşluğunu kaplayan en içteki tabakadır. Bağ dokuları, kan damarları ve özelleşmiş kalp kası liflerini (purkinje lifleri) içerir.

KALBİN KAPAKLARI

• Triküspid kapak: Sağ atrium ve sağ ventrikül arasında bulunan üç yapraklı kapaktır.
• Mitral kapak: Sol atrium ve sol ventrikül arasında bulunan iki yapraklı kapaktır.
• Aort kapak: Sol ventrikül ve aort arasındadır.
• Pulmoner kapak: Sağ ventrikül ile pulmoner arter arasındadır.

[divider]

BİLMEMİZ GEREKENLER

• Kalp atım hızı nabız olarak izlenebilmektedir.
• Sağlıklı bir kişinin sinoatrial düğümünden bir dakikada çıkan uyaran sayısı ortalama 75 (60-90) kadardır.
• Kardiyak debi kalpten bir dakikada pompalanan kan miktarıdır. Kardiyak debiyi hesaplamak için şu formülü kullanabiliriz; Kalp Debisi=Atım Hacmi x Kalp Atım Hızı
  Örneğin; istirahat halinde bir insanın nabzı 70 atım ve kalp atım volümünün 0,75 litre olduğu varsayıldığında; kardiyak debi 5.2L/dak. olur. (Kalp Debisi=Atım Hacmi x Kalp Atım Hızı) formülünü uygulayarak bunu bulabiliyoruz; İstirahat CQ =0,75x 70 = 5.2 L/dak
• CQ, kardiyak output veya kalp dakika volümü de denebilir. Perifere gönderilen kan miktarı, atım hacmiyle nabzın ilişkisine dayalı bir şekilde hesaplanabilir ve kalp debisi(CQ) olarak adlandırılır. Kalp debisi dinlenik durumda 5 litre kadardır.

[divider]

KARDİYOVASKÜLER SİSTEMLE ile İLGİLİ TERİMLER

Apeks kordis: Kalbin tepe kısmı – Sistema Kardiyovaskülare: Kardiyovasküler sistem – Vaso; Damar – Anjio; Damar – Arter; Atardamar – Arteriyol; Küçük arter – Ven; Toplardamar – Filebos; Toplardamar – Venul; Küçük çaplı venler – Tunika intima; Damarın boşluk tarafında olan ilk katmanı – Tunika media; Damarın orta katmanı – Tunika eksterna; Damarın dış katmanı – Valv; Kapak – Kapiller; Kılcal damar – Kor; Yürek, kalp – Kardiya; Yürek, kalp – Epikardiyum; Kalbin en dıştaki katmanı, – Perikardiyum; Kalbi çevreleyen zar – Myocardium: Kalbin, kalp kası hücrelerinden yapılmış orta katmanı – Endocardium: Kalbin en iç katmanı Atrium: Kulakçık, kalp boşluklarından ikisi – Septum interatriale: Atriyumlar arasındaki bölme – Atrium dextrum (atriyum dekstrum): Sağ Kulakçık – Atrium sinistrum (atriyum sinistrum): Sol kulakçık – Ventrikülüs dekster; Sağ karıncık – Valva trikuspidalis; Trikuspidal kapak – Valva trunki pulmonalis; Pulmonal kapak – Kuspis; Atriyoventrikuler deliklerdeki kapakçıkların her biri – Ostium atrioventrikulare dekstrum; Sağ atriyum ile sağ ventrikül arasındaki delik Ostium atrioventrikulare sinistrum; Sol atriyum ile sol ventrikül arasında bulunan ventrikül arasında bulunan delik – Ventrikül; Karıncık, kalbin tepe bölümü tarafındaki iki boşluğa verilen isim Aort; Büyük atardamar. Ostium aorta: Sol ventrikülden çıkan aortanın deliği Valva aorta: Ostiyum aorta da bulunan kapakların her biri Sistol; Kalbin kanı pompaladığı periyod, kasılma – Diyastol; Kanın kalbe dolduğu periyod, gevşeme