Propriyosepsiyon (Proprioception) Nedir? Ne İşe Yarar?

[alert-announce]

Mahmut Talha Sağlıklı (Sağlıklı Hoca) tarafından hazırlanan bu yazıda, Propriyosepsiyon (Proprioception) konusu detaylı olarak ele alınmıştır, ayrıca bu duyuyu geliştirmeye yardımcı bir egzersiz yöntemi tavsiye edilmiştir. “Propriyosepsiyon”u postür ve konum duygusu olarak tanımlayabiliriz yani bedenimizin ve beden parçalarının uzaydaki konuşuna ait duysal bilgidir.

[/alert-announce]

[alert-note]Anahtar kelimeler: propriyosepsiyon, proprioception, denge, odaklanma, konsantrasyon, koordinasyon,  rehabilitasyon, anatomi, fizyoloji, beyin, beyin egzersizleri, duyular, sağlıklı yaşam, beden farkındalığı[/alert-note]

Propriyosepsiyon terimini bir çok kaynakta görürüz, araştırmacılar bu terimi eklem pozisyon hissinin aferent  girdisi olarak tanımlamaktadır ancak günümüzde yapılan yeni çalışmalar neticesinde propriyosepsiyon şu şekilde de tanımlanmaktadır; eklemlerimizin hareketi ve pozisyon hissini içeren bir çeşit özelleşmiş dokunma duyusudur ve nöromüsküler kontrolü de kapsamaktadır.

Buradan hareketle karşımıza “Proprioseptif Duyu” terimi çıkmaktadır, bunu da vücut farkındalığı olarak adlandırabiliriz, bu duyu bize vücudumuzun nerede olduğunu, nasıl hareket ettiğini söyler, bu konularda bilgi sağlar.

Biraz daha anlaşılabilir olması için sizlere şöyle bir örnek vereyim, telefonunuzda bulunan harita uygulamasını açtığınızda ilk bir kaç saniye GPS özelliğinin devreye girdiğini ve o anda haritadaki konumuzun algılandığını göreceksiniz, dünyamızın uzaydaki gezegenlerden birisi olduğunu düşünürsek aslında bizlerde uzaylı canlılardan sadece biriyiz yani telefonumuz bizim uzaydaki konumumuzu algılamakta ve rakamsal koordinatlar eşliğinde bize bildirmektedir. Buna benzer bir sistemin vücudumuzda olması sizleri şaşırtmasın çünkü bu özellik canlı olabilmenin ve yaşamı sürdürebilmenin çok gerekli bir özelliğidir.

Bu duyu da nereden çıktı dediğinizi duyar gibiyim ancak o her zaman bizimle var oldu ve bize yardımcı oldu, biz ise onu henüz keşfediyoruz ve fark ediyoruz. En çok gündeme gelen beş duyuyu bir hatırlayalım, daha çok kullandığımız görme ve işitme duyularımız yanısıra koklama, tatma ve dokunma duyularımız bulunmaktadır, bunların alt başlığı olarak propriosepsiyonu da listemize ekleyebiliriz.

Bir spor eğitmeni olarak bu konuya neden değindiğime gelirsek, ilk odak noktam daha kaliteli ve sağlıklı bir şekilde yaş almaktır yani yaşımız ilerledikçe azalmaya başlayan vücut algımızı korumak veya artırmaktır, ikinci olarak sporculara yönelik performans gelişimidir ve son olarak sakatlık sonrası iyileşmeyi yani rehabilitasyonu sağlamasıdır. Bunlar benim önceliklerim ancak farklı alanlardaki kişiler farklı konularda da faydalar sağlayabilirler.

Bedenimizi algılayabilmek için Türkçe karşılığı ile özduyum (propriyosepsiyon) ihtiyacımız vardır ve bu konuda geliştirdiğim egzersizleri ve uygulamaları bundan sonra sizlerle paylaşıyor olacağım. Halk arasında bu konu yeterince bilinmediği için yaptığım pek çok çalışmaya denge egzersizleri adı vermek durumunda kaldım ancak zamanla bu terimin yaygınlaşacağını ve bir çok kişi tarafından öğrenileceğini düşünüyorum.

Denge egzersizleri olarak başlığını attığım ancak içerik olarak tam bir propriyosepsiyon çalışması olan videomu da aşağıda sizlerle paylaşmak istiyorum. Propriyosepsiyon dengemizi sağlamak açısından son derece önemlidir ayakta dururken veya tren yada metroda ayakta durarak seyahat ederken duruşumuzu (postür) korumaya çabalamamız buna örnek olabilir. Videodaki hareketleri denediğinizde vücut farkındalığınızın ne derecede olduğunu sizde hissedeceksiniz. Aslında pek çoğumuz vücudumuzu hissettiğimizi ve yeterli seviyede algıladığımızı düşünüyoruz ancak bu hareketleri denediğinizde oldukça şaşırabilirsiniz çünkü kullan yada kaybet kuralını çok iyi uygulayan vücudumuzda bir takım fizyolojik süreçler yaşanmıştır.

Bedenimizin varlığını, konumunu hissedebilmek için bu duyumuzu kullanmamız gerekir aksi halde özduyumu yani propriyosepsiyonu taşıyan sinirlerde fonksiyon kayıpları ortaya çıkabilir, beden kendine karşı duyarsızlaşabilir, yürürken kendinizi düşecek gibi hissedebilirsiniz, elinizde taşıdığınız nesneleri sık sık düşürmeye başlayabilirsiniz, daha da kötüsü düşme vakalarının artması ile sakatlıklar yaşayabilirsiniz. İşte bu yüzden bu alandaki çalışmalara son derece önem veriyorum ve egzersiz yaparken bu duyunuzu aktive edecek hareketlere de yer vermenizi tavsiye ediyorum.

Beynimiz kafa tasımızın için karanlık bir kutuda duruyor ve dış dünyayı tamamen bu duyular aracılığıyla algılıyor, özduyum da bedenimizin bir nevi kendini görme yoludur, bu özelliği körelttiğimizde bir nevi bedenimizin kontrolünü azaltmış oluruz.

Bu video, 1998’deki BBC belgeselinden alınmıştır. Bedenini Kaybeden Adam “The Man Who Lost His Body” isimli bu hikaye sizler için önemli bir kanıt olacaktır. Bir virüs karşısında sinir sistemi harebiyeti yaşayan ve propriyosepsiyon duyusunu yitiren hasta yaşadıklarını ve hissettiklerini anlatmaktadır. İngilizce anlamakta zorlanıyorsanız konuşmaları boş verin ve sadece Ian Waterman adlı hastanın hareketlerini ve vücut kontrolünü izleyin.

İki çeşit propriyosepsiyon bulunmaktadır; Birincisi; “Bilinçli Propriyosepsiyon”dur, spor yaparken yada günlük yaşam aktivitelerimizde eklem fonksiyonlarımızı düzenlemektedir (denge, sıçrama, yürüme, koşma vb) ayrıca bir nesneyi almak için uzanırken bu davranışın düzenli ve kusursuz yapılmasını sağlar. İkincisi ise “Bilinçaltı Propriyosepsiyon”dur, kas fonksiyonlarını ve reflekslerimizi düzenler.

Örneğin mutfakta olduğunuzu düşünün çaydanlığı ocaktan alacaksınız ancak içinde ne kadar su olduğunu bilmiyorsunuz ve çaydanlığı kavradığınızda içinde fazla su olduğunu ve ön görülen kas kasılması kuvvetinin bunu karşılamayacağını fark ediyorsunuz. Niyet ve yapılan iş arasındaki uyumsuzluk hemen fark edilir, programda düzeltmeler tespit edilir ve yapılması gerekenler motor nöronlara gönderilir ve gerekli olan kas kasılması sağlanır. Eklem pozisyon duyusu, belli hareket ve eflekslerin izin verdiği farklı duyu reseptörlerinden merkezi sinir sistemi için gönderilen afferent girdilerden kaynaklanır.Eğer afferent girdi kesinse efferent cevap hareket düzenini kontrol edecektir. Propriyosepsiyon organizmanın içinde üretilen uyaranlara tepki olarak tanımlanır. Propriyosepsiyon, golgi tendon organlarında ve kas iğciklerinde, ligamentlerde (bağ doku), derideki reseptörlerin yanı sıra kasların içinde bulunur.Propriyoseptörlerin fonksiyonları kaslardan, tendonlardan, pigmentlerden ve eklemlerden alınan duyusal uyarıları merkezi sinir sitemine bildirmektir.

[alert-note]“AOS PropPoint İncelemesi ve Egzersiz Önerileri” başlıklı yazımı okumak için tıklayınız[/alert-note]

Eğer sizde propriyosepsiyon duyunuzu geliştirmek isterseniz sizler için önerebileceğim bu cihazı ve egzersiz yöntemini uygulayabilirsiniz.

PropPoint cihazı, sporcu ve hasta rehabilitasyonunda başta proprioseption duyusunun geliştirilmesinde kullanılmak üzere tasarlanan koordinasyon ve denge gerektiren, görsel feedback uyaranlı bir sistemdir. Tedavi programının içerisinde kullanılmasıyla kişinin nöromüsküler kontrolünün tekrar kazanılması sağlanır. Böylelikle eklem hareket ve pozisyon hissi nöral bağlantılarla tekrar öğrenilerek tekrarlanan yaralanmaların önüne geçilmiş olunur. Duyusal motor kontrol odaklı rehabilitasyon için kullanılan PropPoint cihazı, AOS Trainer System tarafından, kullanıcıya ve klinisyenlere, kullanımı kolay bir lazer ve lazer hedefli eğitim afişleri sunarak; kişinin duyusal motor kontrolüyle ilgili anında görsel geribildirim sunmak üzere geliştirilmiştir.

PropPoint cihazı ile kazanımlar nelerdir?

• Hedefe yönelik izole hareket eğitimi
• Anlık takip ile egzersizde otokontrol imkanı
• Farklı planlarda eklem hareket açıklığının çalışılması
• Görsel uyaranların kullanılmasıyla rehabilitasyona aktif ve bilinçli katılımın sağlanması
• Kişinin rehabilitasyon boyunca motive kalması
• Görsel feedback ile kişinin bedensel konum algısının anında tanımlanması ve daha kolay öğrenim saglanması

Kullanım kolaylıgı

Konforlu, dayanıklı ve kullanımı, kolay LED / lazeri kullanan PropPoint, kullanıcıların egzersiz sırasındaki hareket hatalarını fark etmelerine ve kendi kendilerini düzeltmelerine olanak verir. Portatif olma özelliği ile çalışma ortamlarında kolaylıkla kullanılabilir.

Hangi rahatsızlıklara kullanılabilir?

• Eklem pozisyon hissinin kaybolduğu ve hareket fonksiyon bozukluğunun olduğu tüm ortopedik sakatlıklarda
• Whiplash boyun yaralanması
• Vertigo
• Kronik boyun ağrısı
• Rotator cuff yırtıkları
• Omuz eklem instabilitesi
• Patellofemoral ağrı
• ACL yaralanması
• Diz rehabilitasyonu
• Sporcu performans değerlendirmesi (koordinasyon,denge,çeviklik)
• Kronik bel ağrısı
• Tekrarlayan ayak bileği burkulmaları

Yeni makalelerde görüşmek üzere

Sağlıkla kalın

Mahmut Talha Sağlıklı (Sağlıklı Hoca) – 30.03.2019

[alert-warning]SAGLIKLIHOCA.COM uyarısı Bu sayfada yer alan bilgilerin hiç biri doktor önerisi niteliğinde değildir ve hiç bir zaman hastalık ve diğer sorunlara yönelik tanı, teşhis ve tedavi amacıyla kullanılmamalıdır. Ziyaretçiler, her hangi bir sağlık problemi hakkında doktorlarına danışmakta kendileri yükümlüdür. Web sitemdeki içerik, kendi araştırmalarımı ve düşüncelerimi yansıtmaktadır. Yazılanları uygulamak neticesinde oluşan hiçbir sağlık sorunundan veya maddi manevi olumsuz etkiden sagliklihoca.com sorumlu tutulamaz. www.sagliklihoca.com ‘a ait olan bu içerik yazılı izin olmadan kısmen yada tamamen kopyalanamaz, dağıtılamaz, satılamaz, alt lisansla kullandırılamaz.[/alert-warning]

[alert-announce]Hayatınıza spor, sağlık ve hareket katmak ister misiniz? O halde doğru kanaldasınız.
KANALIMA ABONE OLABİLİRSİNİZ: http://goo.gl/zvFGWA ▲

Spor Eğitmeni Mahmut Talha Sağlıklı bilgi, birikim ve tecrübelerini sizlerle paylaşıyor. Fitness, pilates, egzersiz metotları, sağlıklı yaşam tüyoları ve beslenme programları ile daha formda ve sağlıklı olmak sizin için de mümkün.

“Sağlıklı Hoca”yı sosyal medyadan takip edin! ▼
➤ WEBSİTEM: http://goo.gl/hNRFCi
➤ FACEBOOK: http://goo.gl/ATg3dg
➤ TWITTER: http://goo.gl/4DAXhK
➤ INSTAGRAM: http://goo.gl/pjsj1I
➤ TUMBLR http://goo.gl/1k4KXM[/alert-announce]